Binlerce insanın gözaltına alınmasına, tutuklanmasına, işkencelere maruz bırakılmasına, kaybedilmesine, öldürülmesine sebep olan 12 Eylül 1980’deki kanlı darbenin üzerinden 39 yıl geçti. Darbenin yol açtığı yaralar hâlâ sarılamazken Türkiye darbe ürünü yasalarla yönetilmeye devam ediliyor. Kenan Evren ve dönemin darbecileri hesap vermeden ölürken, göstermelik yargılama sonrasında 12 Eylül davası zamanaşımından düşürüldü.
12 Eylül bugün AKP iktidarıyla devam ediyor. Darbe ile önleri açılarak iktidara gelmelerine zemin hazırlanan AKP hükümetinin 15 Temmuz Darbe Girişimi sonrası gerçekleştirdiği uygulamalar darbe dönemlerini aratmıyor.
DARBENİN KANLI BİLANÇOSU
Darbe döneminde 650 bin kişi gözaltına alınırken, 1 milyon 683 bin kişi fişlendi. Toplam 210 bin kişiye dava açıldı ve 230 bin kişi sıkıyönetim mahkemelerinde yargılandı. 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 52 bin kişi de cezaevinde tutuklu bulunuyordu. 98 bin 404 kişi ise ‘örgüt üyesi’ olmak suçlamasıyla yargılandı.
Hükümete yapılan darbeyle birlikte 388 bin kişiye pasaport verilmedi. 14 bin kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurtdışına gitti. 1402 sayılı Yasa nedeniyle 3 bin 854 öğretmenin ve 120 öğretim görevlisinin işine son verildi.
Açlık grevinde, kuşkulu, çatışmada, belirsiz nedenlerle, işkence ile intihar sonucu ve doğal yollarla toplam 766 kişi öldü. 1982 ve 1988 yılları arasında 9 bin 962 tane işkence davası veya soruşturması açıldı. İşkence yaptıkları suçlamasıyla da 544 güvenlik görevlisi yargılandı. Darbenin ardından 13 sıkıyönetim belgesi oluşturuldu. Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay dışındaki tüm sivil örgütlenmeler kapatıldı. Gazeteciler toplam 3 bin 315 yıl ceza aldı.
12 EYLÜL-15 TEMMUZ BENZİYOR
15 Temmuz Darbe Girişimi’nin ardından ilan edilen OHAL dönemi ile 12 Eylül sonrasında yaşatılan durum benzerlik taşıyor. 15 Temmuz’un ardından, AKP iktidarı 3 aylık sürelerle toplam 7 kez OHAL’i uzattı ve 24 Haziran seçimleri de OHAL koşulları altında gerçekleştirildi. 15 Temmuz Darbe Girişimi’nin ardından ilan edilen OHAL’de 36 tane de Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çıkartıldı. 129 bin 410 kişi ihraç edilirken, 7 bin 267 subay ve astsubay görevden alındı. 5 bin 705 akademisyen ihraç edildi ve 4 bin 560 hâkim ile savcı görevden alındı. 70 gazete, 18 televizyon ve 6 haber ajansının da içinde olduğu toplam bin 597 kurum kapatıldı.
KAMU DAVASI DÜŞÜRÜLDÜ
Kenan Evren ve eski Hava Kuvvetleri Komutanı Tahsin Şahinkaya hakkındaki iddianame 10 Ocak 2012’de kabul edildi. Davanın ardından Evren ve Şahinkaya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Dosya Yargıtay’dayken Evren, 10 Mayıs 2015’te 98 yaşında, Şahinkaya ise 9 Temmuz 2015’te 90 yaşında öldü. 12 Mayıs 2019’da yeniden yargılama yapan mahkeme, bu kez Evren ile Şahinkaya hakkında ‘kamu davasının ortadan kaldırılmasına’ karar verdi.