Çarşema Sor Bayramı

Çarşema serê Nîsanê

Şerfedîn Mîr e li dîwanê

Qewîm bikin Îmanê

Eve cejna Kurdistanê

(Nisan’nın ilk çarşambası

Şerefdin divanın miri

imanı güçlendirin

budur Kürdistan’ın bayramı)

Êzîdî Kürtlerinin inancına göre Nisan ayının ilk Çarşambası (Kürdi takvime göre) tanrı, tanrıça ve insanlar buluşuyor, yer ve gök birleşiyor. Bu yüzden de Nisan’ın ilk Çarşamba’sı kutsal bir gün olarak kutlanıyor. Yüzyıllar önce bu kutsal gün için Çarşema Sor (Kızıl Çarşamba) ismini vermişler. Êzîdîlerin dini metinleri olan Qewl’in bir tanesinde Çarşema Sor için şu tanımlama yapılmış: ”Çarşem perîkiras e, ji me re danî esas e, nabe xwe ji toqê bikî xelas e.” (Perifistanlı Çarşamba, bizim için esas olanı ortaya koydu. Çemberden kutrulmak imkansız.)

Umutların yeşerdiği gün

Bu kutsal günde güneş doğar doğmaz, güneşin kutsal ışınlarının vurması için avuç açmak, o ışınları yakaladığı avuçlarını yüzüne süren kişi için yeni bir yaşam başladığına inanılır. Yine yeni yıl ve yaşamda yeni umutların yeşereceğine ve insanların bu umutları, hayallerini gerçekleştirmek için çaba içinde olacağına işaret edilir.

Çarşama Sor ya da Nisan’ın ilk çarşambasında doğa kımıldamaya başlıyor, canlılar kış uykusundan uyanıyor. Güneş etkisini daha iyi göstermeye başlıyor, ağaçlar, ovalar ve dağlar çiçeklere bezeniyor. Nisan tanrıçalaşan bir geline, bin bir renkli çiçekler de onun kırmızı süsü oluyor adeta. Tüm çiçeklerin yüzü kutsal güneşe dönüktür ve renklerini onun kutsal ışınlarından alıyorlar.

Tüm yaşamın özü olan yumurta

Bu gün yumurta günü olarak da bilinir. Kutsal kırmızı renge büründürülür yumurtalar. Kırmızıya boyanan yumurtalar (hêkesor) bereket olup evleri-tarlaları dolaşıyor. Yumurta dünyanın kendisidir aslında, yuvarlaktır ve etrafında dönüyor… Yumurta dünyadaki tüm canlıların ilk oluşumunu temsil ediyor. Yumurta tohumdur, çekirdektir; çiçekten, ağaca, böcekten kırmızı elmaya ve oynaşan kuzu ve oğlaklara kadar hepsi küçük bir yumurtanın eseridir aslında.

Êzîdî mitolojisine göre kainat bir yumurtadan, daha doğrusu büyük bir inciden meydana gelmiş.

Bereketin, sağlığın simgesi bileklikler

Yine bu kutsal günde kırmızı, yeşil ve sarı renklerden oluşan bileklikler yapılır ve bu bilekler bereket için süt kovasına, ittifak ve mutluluk için evin kapısına, iyi meyve versin ağacın dalına, ikiz doğursunlar, hastalanmasınlar ve iyi süt versinler diye koyunlara, keçilere, ineklere bağlanır.

Hazırlanan bileklikler ailenin tüm fertlerine, arkadaş ve akrabalara dağıtılır ve onu bileğine bağlayan kişinin bir dileğinin kabul olacağına inanılır. Kırmızı, yeşil ve sarı iplerden örülen bilekliği kişinin bileğine bir yakını tarafından bağlanır ve kişi ona dokunmaz. Ne zaman o bileklik kendi kendine düşerse o kişinin dileğinin kabul olduğu ya da olacağı anlamına gelir.

Nisan kadar güzel kadınlar

Çarşema Sor’da kızlar gelinler Nisan’ın eşsiz güzelliğiyle yarışa girercesine süslenirler. Gelinler beyaz keten üstüne siyah şal bağlarlar, sarı pullara bezenmiş el dokuması kemerleri şalın üstüne geçirirler.

Genç kızlar mor çizgilere bezenmiş siyah şalları başlarına geçirirler ve Nisan’da açan çiçeklerden yapılan taçları şalın üzerine koyarlar.

Tek gelin Nisan’ın kendisidir

Kürt Êzîdîlerin inancına göre Nisan ayında evlilik ve düğün yapılmaz. Çünkü yılın gelini Nisan’dır ve adeta o ihtişamlı gelini gündemden düşürecek, ona gölge getirecek hiç bir şey yapılmaz. Bu durum da ‘bir gelin varken başka bir gelin getirmek olmaz’ sözleriyle ifade edilir.

Çarşema Sor bayram olarak bilinir ve bu günün güzel geçmesi gerektiğine inanılır. Sesler ve renkler aynı anda aşkın halayında, sevdanın çeşmesinde akıyor adeta. Def ve ensturmanların sesi gökkuşağını selamlayarak arşa yükselir.

Aysel Avesta / Politika