Lütfen bekleyin..
Munzur Haber / Çemişgezek Livasında Ad Vurma Geleneği

Çemişgezek Livasında Ad Vurma Geleneği

06 Nisan 2019, 09:16

1518 Yılında Çemişgezek Livasında Ad Vurma Geleneği, Mali Ve Ekonomik Durum Hamza Aksüt / Dersim Gazetesi

Bilindiği gibi, 1840’lı yıllara kadar adı Çemişgezek olan coğrafya ve idari birim, bu tarihlerde Dersim olarak kayıtlara geçmeye başlamıştır. Çemişgezek, Roma hükümdarlarından birinin ad verdiği bir şehir ve idari birimdir. Osmanlı devletinin Çaldıran savaşından (1514) bir yıl sonra Haziran 1515’te ele geçirdiği bu yörede daha önce egemen olan siyasal yapılar, Safevi ve Akkoyunlu devletleridir.

O dönemin siyasal ve mali koşulları gereği Osmanlı devleti hemen tahrir işlemine başlamış ve bu işlem Haziran 1518’de sonuçlanmıştır. Tahrirde, 12 yaşından büyük erkeklerin tümü deftere yazılır, mücerred, bennak ve hane olarak sınıflanan bu kişilerin ödeyeceği vergi ve harçlar kaydedilirdi. Kural olarak tahrir işlemi otuz yılda bir yapılırdı, ancak, bu sürenin tam olarak uygulandığı herhangi bir örnek toktur. Örneğin, Çemişgezek tahrir defterleri 1518, 1523, 1541 ve 1566 yıllarına aittir.

Tahrir defterleri, ad vurma geleneği dikkatle incelendiğinde, kayıtlı halkın etnik, mezhepsel ve dinsel durumu hakkında kesin bilgilerin elde edilebileceği çok önemli kaynaklardandır. 1518 yılı tahrir defteri, ilk olması bakımından ayrıca bir öneme sahiptir.

1518 yılı tahrir defterinde ad vurma geleneği incelendiğinde kişi adlarının Alevilikteki tevella ve teberra (Ehl-i Beyt’e yakın olana yakın olmak, uzak olana uzak durmak) ilkelerini çok açık biçimde yansıttığı görülmektedir.

Mali ve ekonomik duruma gelince: Osmanlı devleti reayadan (Arapçada sürü anlamında, Osmanlı devleti yöneticiler dışındaki halka reaya diyordu) onlarca çeşit vergi ve harç alıyordu. Çemişgezek sözkonusu olduğunda alınan bu vergi ve harçlarla ilgili durumu bazı örneklerle açıklayalım.

Çift ya da hane olarak yazılan evli erkeklerden her yıl 50 akça, bennak olarak nitelenen evli, ancak devletten arazi kiralayamamış erkeklerden 12 akça, henüz evlenmemiş, genellikle 12-17 yaş arasında olan erkeklerden 6 akça harç alıyordu. Ayrıca her köyden değirmen vergisi alınıyordu ki her ay başına 5 akça idi. Köyde evlenen dul kadınlardan 30 akça, bakirelerden ise 60 akça düğün harcı alınıyordu. Bekçilik vergisi ise her çalınan hayvandan 5 akça idi. Hayvancılıktan alınan vergiler ise 2 koyuna bir akça idi ancak, bu vergi kuzu zamanına denk getirildiği için kuzular da koyun sayılarak alınan vergi iki katına çıkarılıyordu.

Bireylerin ve köy nüfusunun ödediği bu vergi ve harçlar toplandıktan sonra elde edilen sayıyı yuvarlak bir sayıya çıkarmak için bad-ı heva (hava civa gibi) bir para daha alınıyordu. Örneğin köyün vergi ve harçları 1875 akça ise 125 akça bad-ı heva harcı konarak 2.000’e tamamlanıyordu.

Saydığımız bu vergi ve harçlar olağan olanlarıydı. Olağanüstü vergiler de vardı ki buna avarız deniyordu ve savaş samanlarında köy başına tespit ediliyordu. Daha sonraki yıllarda barış zamanında ise resm-i hazer adı altında ‘barış vergisi alınmaya başladı.

 

Karye-i İrnik (İznik?)

Derviş Nazar, Çift

Şah Kulu veledeş, Bennâk

Ali biradereş, Mim

Tahir nam Çift

Tayib biradereş , Mim

Hızır nam, Çift

Mahmud nam, Çift-Nim

Pir Ahmed nam, Çift

İbrahim nam, Çift

 

Mahmud biradereş, Mim

Mahmud nam, Bennâk

İsmail nam, Bennâk

Mahmud biradereş, Bennâk

Yusuf nam, Bennâk

Hızır nam, Çift

Mevlana Seydi Ahmed, Çift

Hamza biradereş, Bennâk

Hüseyin nam, Bennâk

Avaz nam, Bennâk

 

 

Karye-i Ağyâr-ı Ulya nam

Abdal kethüda, Çift

Hamza nam, Çift-Nim

Pir Ali nam, Çift

Ali biradereş, Bennâk

İne Bey biradereş, Mim

Hasan nam, Çift

Şah Ali biradereş, Çift

Dede nam, Bennâk

Yakup nam, Çift

Mihmad nam, Çift

Yağmur nam, Çift

İsmail biradereş, Mim

Avaz nam, Çift

Halil biradereş, Çift

 

Karye-i Ağyâr-ı Süfla nam

Mahmud Kethüda, Çift

Sevindük biradereş, Çift

Piri nam, Çift

Üveys nam, Çift

Timur nam, Çift

Kutlu Bey nam Çift-Nim

Halil biradereş, Bennâk

 

Mehmed veledeş, Mim

İdris nam, Çift

 

Karye-i Pağnik nam Nahiye-i Mazgird

Mahmud nam, Çift

Halil biradereş, Çift

Mevlana Hasan, Çift

Mehmed biradereş, Çift

Hüseyin bin Molla Hasan, Bennâk

Maksud bin Ali, Çift

Veli biradereş, Bennâk

Abdurrahman nam, Çift

Halil biradereş, Bennâk

İshak nam, Çift

Hasan biradereş, Mim

Hüseyin biradereş, Mim

Yusuf nam, Çift

Ahmed biradereş, Mim

Kutlu Bey nam, Çift

Ali biradereş, Çift

İne Bey biradereş, Bennâk

Yakub nam, Çift

Hoca Ahmed, Bennâk

Hasan nam, Çift

Hüseyin veledeş, Mim

Avaz nam, Çift

Pir Ahmed veledeş, Mim

Pir Mehmed nam, Bennâk

 

Karye-i Danaburan nam

Ali biradereş, Mim

İlyas nam, Çift

Piri nam, Çift

Doğan biradereş, Çift

Veli biradereş, Bennâk

Ali nam, Bennâk

Ahmed nam, Çift

Bayram biradereş, Bennâk

Halil nam, Çft-Nam

Abdülkasım nam, Çift

Murad nam, Çift

Ahmed veledeş, Bennâk

Bayram biradereş, Çift

İsmail nam, Çift-Nim

İbrahim nam, Bennâk

İlyas nam, Bennâk

Hoşgeldi nam, Bennâk

Karaman biradereş, Bennâk

Şahsuvar nam, Bennâk

Şeyh Kasım nam, Çift-Nim

Hızır nam, Çift

Beyrek biradereş, Mim

Hamza nam, Çift-Nim

Rüstem nam, Çift

Mehmed biradereş, Mim

Nazar nam, Çift-Nim

İsmail nam, Çift

Musa nam, Çift

İdris nam, Çift

Hasan biradereş, Çift

Ahmed biradereş, Çift

Avaz nam, Çift

Yâr Ahmed biradereş, Bennâk

Pir Ahmed veledeş, Mim

Dost Ali, Çift

Pir Ali biradereş, Çift

Kutludoğmuş nam, Çift

Ali Yâr biradereş, Bennâk

Mehmed Ali nam, Çift

Yusuf nam, Çift

 

Karye-i Esrük nam İslâmiye Nahiye-i Mazgird

Veli nam, Çift

Piri biradereş, Bennâk

Güvenç biradereş, Bennâk

Mehmed biradereş, Bennâk

Veli nam, Çift

Piri biradereş, Mim

Halil nam, Bennâk

Budak nam, Bennâk

Halo nam, Çift-Nam

Mehmed biradereş, Mim

 

Karye-i Basusi (Vasusi) nam nahiye-i Mazgird

Şah Veli Kethüda, Çift

Hüseyin biradereş, Çift

Mehmed nam, Bennâk

Rüstem nam, Çift

Beşaret biradereş, Bennâk

Mehmed bin Mansur, Çift

Ali biradereş, Çift

Ali Yâr biradereş, Çift-Nim

Hamza bin Mehmed, Mim

Satılmış veledeş, Mim

Pir Kulu nam, Çift

 

Karye-i Peri nam

Ahmed Kethüda, Çift

İne Bey biradereş, Çift

Şeyh Ahmed biradereş, Mim

Hasan bin Ahmed Kethüda, Mim

Yâr Ahmed nam, Çift-Nim

Şah Kulu nam, Çift

Veli nam, Çift-Nim

Hoşgeldi, Bennâk

İsmail veledeş, Mim

Üveys veledeş, Mim

Mevlana Mehmed, Çift

Pir Ali biradereş, Bennâk

Hasan Ali nam, Çift

Hüseyin biradereş, Çift-Nim

Rüstem Kethüda, Çift

Mustafa biradereş, Çift

Hasan biradereş, Çift-Nim

Baydır/Bahadır biradereş, Mim

Ali Yâr biradereş, Çift

Nur Ali nam, Çift

Sevindük biradereş, Çift-Nim

Murad nam, Çift

Maksud nam, biradereş, Çift-Nim

Şah Ali nam, Çift

Avaz biradereş, Çift-Nim

Hasan nam, Çift-Nim

İne Bey nam, Çift

İlyas biradereş, Mim

İlbeyi nam, Çift

Piri nam, Çift

Sevindük biradereş, Mim

Kevindük/Gündük biradereş, Mim

Nazar nam, Çift-Nim

 

Karye-i Kendsatıoğlu

Ahmed Kethüda, Çift

Hızır biradereş, Çift

Piri biradereş, Çift-Nim

Enbiya nam, Çift

Abdullah biradereş, Bennâk

Pir Kulu nam, Bennâk

Şah Kulu biradereş, Mim

 

Karye-i Kendkayacı nam

Mehmed Kethüda, Çift

Ahmed biradereş, Mim

Ümmet nam, Çift

Şeyh İbrahim biradereş, Çift

Şah Ali nam, Çift-Nim

Şah Veli biradereş, Mim

Pir Kulu nam, Çift

Şah Kulu biredereş, Bennâk

İbrahim nam, Çift-Nim

Pir Ali nam, Çift-Nim

Süleyman biradereş, Mim

Derviş nam, Çift

Pir Ali biradereş, Çift-Nim

Mevlana Piri, Bennâk

 

Karye-i Hezirge nam

Küçük nam, Çift

Murad biradereş, Mim

İlyas biradereş, Mim

Ahmed nam, Çift

Mustafa nam, Bennâk

Şükür nam, Bennâk

Mansur biradereş, Mim

Ali nam, Çift

İbrahim biradereş, Mim

Halil nam, Çift

Veli nam, Çift

 

Karye-i Kiştim nam nahiye-i Mazgird

Şah Kulu nam, Çift

Mahmud biradereş, Mim

Hasan nam, Çift

Yusuf nam, Bennâk

Musto nam, Çift

Rüstem nam, Çift

Halil biradereş, Bennâk

İlyas nam, Çift

Hacı biradereş, Bennâk

Cafer nam, Çift

Budak biradereş, Bennâk

 

Karye-i Şeker-i Süfla Ekrad

İskender Kethüda, Çift

Şah Veli biradereş, Mim

Maksud biradereş, Mim

Seydi Ahmed nam, Çift

Yusuf biradereş, Mim

Ahmed nam, Çift

Mehmed biradereş, Mim

Musa nam, Çift-Nim

Abdullah biradereş, Mim

İsrail nam, Çift

Behlül biradereş, Mim

Cebrail biradereş, Mim

İskender biradereş, Bennâk

Satılmış biradereş, Bennâk

Cebrail nam, Çift

Fahro biradereş, Mim

Ali biradereş, Mim

İlyas nam, Çift-Nim

Kamber biradereş, Mim

Nevruz nam, Çift

Hamza biradereş, Çift-Nim

Halil nam, Bennâk

İlyas nam, Bennâk

Hasan nam, Bennâk

Hamza nam, Bennâk

Hızır biradereş, Mim

Yusuf nam, Bennâk

 

Karye-i Kirzi/Kirzu Ekrad

Şah Ali Kethüda, Çift

Hasan Ali nam biradereş, Bennâk

Mehmed nam, Çift

Malik nam, Çift

İne Bey biradereş, Bennâk

Piri biradereş, Bennâk

Durmuş nam, Bennâk

Derviş bin Yusuf, Bennâk

Hüseyin nam, Bennâk

 

Karye-i Kızılkale nam nahiye-i Mazgird

Melih nam, Çift-Nim

Şeyho biradereş, Bennâk

Maruf nam, Çift

Şah Kulu biradereş, Bennâk

Ali biradereş, Bennâk

İlyas bin Maruf, Mim

Cebrail nam, Çift

İsmail biradereş, Bennâk

Kasım nam, Çift-Nim

Halil nam, Çift

Ahmed biradereş, Bennâk

Bayram nam, Çift-Nim

Mehmed nam, Çift

Ahmed nam, Çift

Piri biradereş, Mim

Mahmud biradereş, Mim

Behlül nam, Bennâk

Ahmed nam, Çift

Musa biradereş, Mim

Pirkân nam, Bennâk

 

-Karye-i Kübik

Veled nam, Çift

Hasan biradereş, Mim

 

Karye-i Zeri, nam Ekrad İskender nam, Çift

Ali biradereş, Bennâk

Pir Mehmed biradereş, Mim

Ali nam, Çift

Kamber biradereş, Bennâk

Hasan biradereş, Mim

Mehmed biradereş, Mim

 

Karye-i Zağfiranlı nam

Hasan nam, Çift-Nim

Hasan Çift-Nim

Avaz nam, Çift-Nim

Hüseyin nam, Bennâk

Hasan nam, Bennâk

Nur Ali nam, Bennâk

Abidin nam, Bennâk

 

 

Karye-i Titinik nam İslâmiye nahiye-i Çatalkale (393)

Şeyh Pir Ahmed, Çift-Nim

Veli nam, Çift-Nim

Mehmed nam, Çift

Mustafa veledeş, Bennâk

Hüseyin veledeş, Mim

Tahir nam, Çift-Nim

Hacı birader, Çift-Nim

Kara nam, Çift-Nim

Üveys biradereş, Çift-Nim

Şah Emir nam, Bennâk

Oruç nam, Çift-Nim

 

Karye-i Samri Kürd (Şamoşi?)

Halil nam, Çift-Nim

Bekdeş biradereş, Çift-Nim

Kabil biradereş, Bennâk

Cafer nam, Çift-Nim

Maksud biradereş, Çift

Budak nam, Çift-Nim

Ali biradereş, Çift-Nim

Yusuf nam, Çift-Nim

Hamza Aksüt

Bu haber 347 kere okundu
  • Bu haberi paylaşın:
UYARI: Konuyla ilgisi bulunmayan, hakaret içeren cümleler veya imalar, inançlara saldırı, şiddete teşvik ve tamamı büyük harfle yazılan yorumlar onaylanmamaktadır.
Kategorisindeki Diğer Haberler
Etnik, dini, sosyo-politik kimliği ve doğasıyla tarihsel özgünlüğü olan Der..