Sûka Sey Rizayî kî vana NÊ

HEQÎ BOLTAN / DERSIM 

Dêrsim mîladî ra ver 5000 serran de bi nameyê Îşuva destê Hurîyan de bî. No kitabeyê Akadan yê mîladî ra ver 4000an de ameyo nuştiş. Eynî kitab dîyar keno ke Îşuva mîyanê sînorê înan de yo. Îşuva tena Dêrsim nîyo. Xarpêt, Palo, Çewlîg zî tede yo. 

Dersim de şar bi ziwanê kirmanckî qisey keno. Sey ke yeno zanayîş, Qesra Medan de ziwano esasî kirmanckî bî. Dêrsim bi bawerîya elewî cuyeno. Nameyê na bawerîya orjînale qizilbaş o. Seba ke ziwan û kulturê Dêrsimî bêro asîmîlekerdiş, 25ê Kanûna 1935î de, nameyê Dêrsimî bedilîyeno û beno Tunçelî yanî Tuncelî.

TV10 vengê elewîyan bi

Ma derheqê referandûmo ke do 16ê Nîsane de bêro viraştiş, vînayîşê şarê Dêrsimî gênî. Ma sifteyîn şonî hetê Rojnameger Ehmed Bakirî. Ehmed Bakir herême de temsîlkarîya TV10î keno. Bakirî derheqê padîyayîşê TV10î de wina va: “TV10, TV Yol vengê elewîyan bîy. Bi nê TVyan ruh û weşîya Dêrsimî ameyênê têhet. Tehemulê nêyî nêkerdî televîzyonanê ma padayî.”

 Helwestê mi, helwestê Dêrsim o

Hema kişta keyeyî de çayxaneyêk bi nameyê “Çayxaneyê Ma” esto. Wayîrê Çayxaneyî Suleyman Guler mamoste bî. Hemserekê Şûbeya Egîtîm Senî yê Dêrsimî bîyo, labelê nika karê xo ra ameyo îxraçkerdiş. O bi xo tirk o, labelê cinîyêka dêrsimij reyde zewejîyayo. Suleyman qala hîkayeya xo keno labelê bi hawayo kilme ano ziwan. Suleyman dîyar keno ke Egîtîm Senî ra 66 û pêro pîya 260 karmend, mamoste û karkerî Dêrsim de karî ra yenî îxraçkerdiş û wina domneno: “Helwestê mi yê referandûmî helwestê Dêrsimî yo.”

Tîya de şar muxalîf o

Dima ra ma vera xo danî esnaf Bulent Yukselî (40). Bulentî derheqê referandûmî de qisey kerd û wina va: “Welle ne kasa de û ne zî tûnike de pere nêmend. Mordemî betal î. No Dêrsim û dêrsimijan ver nîyo. No polîtîka yo û bi hawayo zanayîş vera ma de yeno xebetnayîş. Çimkî tîya de şar vera îqtîdarî de yo. Ti kes sereyê xo vera sîyasetê dagîrkerî de nêroneno. Ê leşker î û seba ke ma ser de zextan bikerî, tîya de yî. Labelê ma zî dêrsimij î. Gelo şima 18 madeyan wendo? Yê ke wendî zanî ke 18 madeyî çî yî. Nê madeyê qirkerdişî yî. Eke ya bivejîyo, do qirkerdişêko bîn sey 37-38an berî ver de yo. Ma destûr nêdanî qirkerdişî û ma do referandûm de vajî nê.”

Ez hêvî kena ke nê serbikewo

Esnaf Haydar Gulî zî qisey kerd û fikre xo ard ziwan: “Ma qey merdim referandûm de vano ya. Ez vera dîktatorîyan de ya. No zî dîkta yo. Ez vana nê û ez hêvî kena ke do nê sebikewo.” Kemal Guno (69) ke peykerê Seyîd Rizayî ver grevê vêşanî de yo, qisey kerd û wina va: “tayê sîstemî wayîrê rî yo, labelê rîyê nê hukmatî qet çin o û qet şerm nêkeno. No hukmat tena zulm zano û qirkerdiş zano. Şerm nêkeno Dêrsim û bajaranê bînan de kampanyaya nê meşneno. Ma ra wazeno ke ma referandûm de vajî ya. Reyêk kişeno û reyêk zî reya ma wazeno. Hende zî nêbeno. No xo xax kerdo. Ganî her kes 16ê Nîsane de referandûm de vajo nê.”

Akademîsyenî zî vanî nê

Ehmet Kerîm kî akademîsyeno ke karî ra ameya eştiş ra yew o’ û wina va: “Unîversîteya Munzurî de 30 akademîsyenî karî ra ameyî îxraçkerdiş. Ez seba azadîya akademî û akademîsyenan û seba xoserîya unîversîteyan vana nê. Wa wendekarî nêrî kiştiş, tewqîfkerdiş û îşkence nêvînî.” 

Hesen Kayayo 57 serreyî hem Îzmîr û hem zî Dêrsim de maneno. Îzmîr de Serekê Komeleya Îzmîrijan o. Hetê ci de Yusuf Emeko 65 serreyî esto û her di verê cû rêxistina Kawa de ca girewtî. Her di bi hawayo pîya qisey kenî û va: “Welatê ma ameyo dagîrkerdiş. Ma her tewir dagîrkerî boykot kenî. Labelê seba ke dagîrkerî ma ser de hêz nêgirî, ma ameyî ke Dêrsim de reya xo ya nê bixebetnî.”

Ez bi ruh, wijdan û zanayîşê xo vana nê

Hesen Yildirim zî verê cû Şaredarîya Dêrsimî de xebetîyayêne û hetê qayûmî ra bi 72 embazanê xo karî ra ameybî îxraçkerdiş. Yildirimî va “Referandûm tena 18 madeyan nê, eynî wextî de qayûmî zî meşrû keno. Qayûm û 18 madeyî vera qizilbaşan de yî. Qizilbaşî zî vera înan de yî. Ez bi ruh, wijdan û zanayîşê xo vana nê.”

Gîzem Yamaciye ciwanêka betal a û dîyar kena ke Dêrsim de embaztî esta, la kar çin o. Yamaciye ra dima embazê aye zî yenî. Dima ra ma înan ra derheqê referandûmî de fikrê înan pers kenî. Ê zî herinda ke cewab bidî dest bi deyîra nê, nê…nê kenî.